Pod terorom podrazumijevamo namjerno i organizirano nasilje upereno protiv čovjeka kao takvog, koje se vrši s ciljem da se preko takvog nasilja izazovu teške posljedice po organizirani i posebno slobodni politički život i izražavanje mišljenja i vjerovanja ljudi. Teror je stoga u osnovi i uvijek nasilje nad slobodom i onim pravima čovjeka po kojima on i jeste ljudsko biće, pa je jasno da se teror koristi prvenstveno za ostvarenje nekog političkog cilja, za uništavanje određenog političkog poretka koji ljudi stvaraju kao prostor za svoj život.

Stanje negacije

Politički oblici organizacije života, kao što su države, savezi država i međunarodni savezi i načini reguliranja takvih odnosa među njima, nemaju više ništa prirodno, nego su posebna vrsta odnosa ljudi, političkog odnosa, odnosa koji nastaje na temelju slobodne diskusije i izbora solucija. Dakle, politika i politički način života je medij u kojem se i zbog kojeg se događa nasilje u organiziranom ljudskom društvu, pa i ono koje se naziva terorom.

Teror ne postoji u nepolitičkim ljudskim zajednicama, ali je teror deformirani i rudimentarni oblik u kojem se prirodno i to ono najgore u prirodnom načinu života javlja u modernom političkom životu. Dakle, nasilje može postojati i u nepolitičkim društvima i tada je ono dio same prirode tog statusa, ali u političkim društvima je ono veoma teški oblik deformacije društvenosti, jedna bolest društva čiji su nosioci ljudi koji nisu sposobni da se uključuju u normalne i civilizacijski dostignute oblike društvenosti.

Dok je nasilje, kao ispoljavanje sklonosti čovjeka koja mu je ostala u naslijeđe od njegovog životinjskog identiteta, najčešće spontano i slučajno, teror je, naprotiv, namjerni i organizirani oblik ciljanog nasilja kojim se žele postići ciljevi izvan prirodnog ili normalnog društvenog stanja, to je stanje negacije postojanja organiziranog i na zakonu utemeljenog postojanja ljudskih zajednica uopće.

Ljudska historija je puna slučajeva vjerskog terora

Teror je po svom smislu i biti izvan ljudske humane prirode i pripada u cijelosti neljudskoj prirodi, ali on nastaje kao posljedica odnosa među ljudima, a i sam je jedan oblik takvog odnosa. Teror prevazilazi granice prirodne nasilnosti i javlja se kao posebni i bolesni oblik odnosa prema društvu i slobodi ljudi i ima porijeklo u određenim društvenim stanjima, pa stoga u tim odnosima, i to prije svega političkim, treba tražiti njegove uzroke.

Kao organizirani i sistematski način odnosa prema slobodi i pravima, teror se povezuje s određenim teorijama i vjerskim i političkom idejama. Dugo vremena se pojava terora, izvan nasilja koje je kao dio ljudskog ponašanja najviše i najdrastičnije izraženo u obliku ratova, pojavljivala kao oblik djelovanja religijskih zajednica, odnosno način nametanja određenih vjerskih uvjerenja.

Sukob civilizacija

U našoj historiji je to bio slučaj s nasilnim pokrštavanjem tzv. bogumila i njihovim prevođenjem u katoličanstvo. Ljudska historija je puna slučajeva vjerskog terora. Taj oblik terora u novije vrijeme ustupa mjesto onoj vrsti terora koji nastaje usljed djelovanja određenih teorija o prirodi čovjeka i ljudskoj historiji i s tim u vezi s pravima određenih ljudskih grupa, kao što su rasistička teorija ili teorija klasne borbe, a u novije vrijeme se u tom pravcu istakla teorija o nužnom sukobu svjetskih civilizacija koju je formulirao američki naučnik Samuel Hantigton.

No, što je u tim pojavama tragično jeste činjenica da su one postale dio državnih politika, tako da se može reći kako je u novijoj historiji u cjelini glavni i najteži teror nad ljudima uopće bio onaj koji su organizirale određene države. Državni teror je najteži ne samo po masi njegovih žrtava nego i po snazi i upornosti kojom se javlja.

U naše vrijeme su nastale brojne teorije koje tvrde da postoje sukobi koji su inherentni ljudskom postojanju i koji su duboki i trajni, a to su sukobi među rasama, narodima, civilizacijama i kulturama. Ove razlike se smatraju izvanpolitičkim i stoga se stavljaju izvan zakonskog reguliranja i izvan prava onih koji su tim razlikama dovedeni u diskriminirani položaj, a tako teror dobiva ozakonjenje.

Iz takvih teorija se izvode tvrdnje o višim pravima određenih naroda, država, kultura i civilizacija, koje ta prava imaju zbog svog superiornog položaja i da im po tome pripada pravo vršenja terora nad ljudima, narodima, civilizacijama i kulturama koje su nižeg ranga i koje su zbog toga osuđene na nestanak. Štaviše, nestanak određenih ljudskih grupa, zaostalih naroda, rasa ili ljudskih grupa koje se kvalificiraju kao nosioci neprihvatljivih svojstava, smatra se uvjetom napredovanja onih koji se smatraju ljudima višeg ranga, većih prava i moći.

Historija je puna terora koji vodi porijeklo iz ovakvih teorija i ideologija, ustvari interesa koji se iza njih kriju i u takve terorističke akcije se mogu ubrojiti istrebljenja indijanskih starosjedilaca Sjeverne i pojedinih indijanskih naroda Južne Amerike, masakri Indijaca tokom pacifikacionih akcija Britanske kolonijalne uprave (Istočno indijske kompanije), masakri nad narodima Afrike koje su vršili Francuzi u Maroku, Alžiru i drugim regijama, Belgijanci u Kongu, Englezi i Portugalci u Centralnoj i Južnoj Africi i u Nigeriji, Angoli i Mozambiku, a u najnovije vrijeme masovna pogubljenja ljudi i naroda koje su vršili nacisti ili progoni cijelih kategorija ljudi i pojedinih naroda koje je vršila sovjetska vlast.

Iz historije se može zaključiti da su najveći proizvođači terora bile određene države, a njihovi motivatori određene teorije i da su one vršile teror prvenstveno zbog političkih i ekonomskih interesa određenih grupa ljudi i država. Državni teror je najveći proizvođač nasilja u modernoj historiji.